Trong các pho tượng phật đẹp nhất của Việt Nam chúng ta thì tượng quan âm ngàn mắt ngàn tay tại chùa bút tháp của bắc ninh là đạt đến đỉnh cao của mỹ nghệ, bức tượng được tạo tác theo tạo hình được quán thế âm của phật giáo. Ấn Độ là quốc gia khởi nguồn của đạo phật, từ cái nôi này mà phật giao được truyền bá sang các nước khác, mà hiện nay là phạm vi toàn cầu, và là 1 trong những tôn giáo có nhiều người thờ phụng nhất.

Trong phật giáo thì đức quán thế âm (Trong tiếng Phạn là Avalokitesvara, nghĩa là người lắng nghe những tiếng kêu than ở đời để giang tay cứu giúp) là 1 trong những vị phật tôn kính nhất, ngài cứu vớt muôn vạn sinh linh ra khỏi biển khổ, tại ấn độ thì phật và bồ tát hiện thân ở hình dạng nam, nhưng khi truyền bá sang các nước châu á khác thì ngài lại được cải biến sang dạng người phụ nữ.

>> Hướng dẫn khai quang vật phẩm phong thủy – Tỳ Hưu

Quán thế âm là hiện thân của sự từ bi và lương thiện, với 39 phép thần thông và vô số hóa thân khác nhau khi cứu độ chúng sinh. Theo phật học thì ngài đã nguyện ở lại thế gian để cứu độ những sinh linh đau khổ chứ không nhập vào cỏi niết bàn mặc dù đã đủ đức hạnh để thành phật. Trong mỹ nghệ phật giáo thì tạo hình bồ tác là một trong những tạo hình tuong phat dep nhat, có 6 loại tượng thường được chế tác là: Thánh Quán Âm, Quan Âm Nam Hải, Mã Đầu Quan Âm, Quan Âm Chuẩn Đề, Quan Âm Tống Tử và Quan Âm Toạ Sơn.

Trong đó thì quan âm nam hải là tạo hình được chế tác nhiều nhất, ở tạo hình này thì ngài được miêu tả lại với tư thế ngồi trên đài sen, và được 1 con quỷ khổng lồ nâng trên đầu, bên dưới là biển lớn, và thể hoàn mỹ nhất của tạo hình này là Quan Âm Nghìn mắt nghìn tay, với ý nghĩa Phật bà có nghìn phép biến hóa như nghìn con mắt, nghìn cánh tay để theo dõi cứu vớt muôn loài. Dạn tạo dáng này thật ra là ý tưởng của nhân gian về những người tốt, đức độ, dám hy sinh thân mình để cứu vớt, giúp đỡ người khác, và họ được thần thánh hóa thành những hóa thân khác nhau trong ngàn mắt – ngàn biến hóa của phật quan âm.

Về tượng quan âm ngàn mắt ngàn tay tại chùa bút tháp của bắc ninh thì tác phẩm được hoàn thành vào năm 1656 và được bảo trợ chế tác bởi hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc. Tượng cao 3,7 mét, vành hào quang rộng 2,1 mét, bệ dày 1,15 mét. Tác phẩm được chế tác theo dạng nữ giới với khuôn mặt hiền dịu, ánh mắt hướng xuống tựa như đức phật từ trời cao nhìn xuống chúng sinh, miệng hơi mỉm cười, mũi dọc dừa, dáy tai to dài, hoa tai hình bông sen, có tổng cộng 3 khuôn mặt (2 khuôn mặt khác ở 2 hướng trái – phải so với mặt chính diện), và trên mũ còn có ba tầng đầu (ba tầng trời) với tổng cộng tám khuôn mặt khác nhau, trên chóp nơi cao nhất của tượng là bức tượng Phật nhỏ A di đà. Như vậy là tượng có tới 11 đầu, nhìn sang ba hướng khác nhau.

Tác phẩm được chế tác với 1 đôi tay chắp trước ngực, 1 đôi đặt trên đùi theo tạo hình đang tạo thiền, và 19 đôi tay khác ở các dạng tạo thế ban phép của đạo phật được chế tác ở thân – lưng – sườn và vai pho tượng. Ngoài ra phía sau lưng tượng còn có 789 cánh tay kích thước nhỏ khác được tạo dáng hình thành hình ánh hào quang hình tròn, trên đỉnh vòng tròn là con chim ca lăng tần già.

Phía bên dưới toàn đài sen phật bà ngồi thiền là quỷ ô ba long vương, 1 loài quỷ dữ của biển cả, nólà tượng trưng cho cái ác đã quy thuận Phật pháp, và hình ảnh nó đỡ tòa sen thể hiện đạo Phật đã giác ngộ cả loài quỷ dữ và thấm nhuần muôn nơi.

Tác phẩm là 1 trong những bức tượng tôn giáo đẹp nhất tại Việt Nam, bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã nhiều lần mượn pho tượng này, và hiện giờ đã tạo được một tác phẩm tương tự trưng bày tại sảnh chính của bảo tàng, nhưng do bức tượng quá đẹp, nhiều chi tiết được mô phỏng theo sự cổ kính của nguyên mẫu như bị ăn mòn, bong tróc của thời gian và chưa chú thích đầy đủ nên nhiều người vẫn nhầm tưởng đó là nguyên tác.